ក្រុមអ្នកតាមដានទន្លេមេគង្គ ចេញរបាយការណ៍ពីការសង្កេតបឋមនៃផលប៉ះពាល់ពីទំនប់វារីអគ្គិសនី ទៅលើរំហូរទឹក កំណកកករ និងជលផល
ក្រុមអ្នកតាមដានទន្លេមេគង្គបានចេញរបាយការណ៍ពីការសង្កេតបឋមនៃផលប៉ះពាល់ពី គម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីចំនួនពីរតាមដងទន្លេមេគង្គដ៏សំខាន់ជាងគេក្នុងតំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍ បានបង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់គួរឱ្យកត់សម្គាល់ តែក្នុងកម្រិតមធ្យម ទៅលើរំហូរទឹក កំណកកករ និងជលផល។ នេះបើយោងតាមលទ្ធផលបឋមនៃរបាយការណ៍មួយរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ )MRC)ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីសប្តាហ៍មុន។ ក្នុងរបាយការណ៍បានលើកឡើងថា ជាមួយនឹងទិន្នន័យតាមដានរយៈពេលប្រមាណមួយឆ្នាំ ក្រុមអ្នកអង្កេតយល់ថាវាលឿនពេកក្នុងការធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានជាក់លាក់ណាមួយ។ ក្រុមអ្នកអង្កេតដែលមានជាតិសាសន៍ចម្រុះដែលចូលរួមដំណើរការគម្រោងសាកល្បងកម្មវិធីតាមដានបរិស្ថានរួម (Joint Environmental Monitoring programme) របស់ MRCបានវាស់ស្ទង់លើសូចនាករសំខាន់ៗទាំងប្រាំនៃសុខមាលភាពទន្លេមេគង្គ រួមមានជលសាស្ត្រ កំណក កករ គុណភាពទឹក អេកូឡូស៊ីក្នុងទឹក និងជលផល។ តាមរយៈការសាកល្បងកម្មវិធីនេះ នៅតាមគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីថ្មីៗចំនួនពីរ នោះគឺគម្រោងដនសាហុង និងសាយាប៉ូរី MRC មានគោលដៅបង្កើតឲ្យបាននូវវិធីសាស្ត្រ និងបទដ្ឋានតាមដាននានា ដែលប្រតិបត្តិករទំនប់ទាំងអស់លើទន្លេមេនៃទន្លេមេគង្គ អាចនឹងប្រើប្រាស់អនុវត្តបាននាពេលអនាគត។ ក្នុងរបាយការណ៍ដដែលបានបន្ដថា ក្នុងចំណោមការរកឃើញសំខាន់បំផុតនៃការសាកល្បងនេះ ក្រុមអ្នកតាមដាន បានសង្កេតឃើញថា លំនាំរំហូរទន្លេជារួម មិនមានការប្រែប្រួលនោះទេ។ នៅតំបន់ផ្នែកខាងលើទំនប់ សុខមាលភាពអេកូឡូស៊ីរបស់ទន្លេ មានកម្រិត “ល្អ” និង “មធ្យម”ក្នុងតំបន់អាងស្តុក ក៏ដូចជាតំបន់ផ្នែកខាងក្រោមនៃទំនប់ទាំងពីរ។ ចំពោះគុណភាពទឹកស្ថិតក្នុងស្ថានភាព “ល្អ” សម្រាប់ការប្រើប្រាស់របស់មនុស្ស។ ក្នុងតំបន់អាងទំនប់វាមិនមានភស្តុតាងបង្ហាញពីការបង្កើតស្រទាប់កករ ដែលអាចជះឥទ្ធិពលដល់ទាំងគុណភាពទឹក និងជលផលទេ។ ប៉ុន្តែនៅពេលទឹកហូរកាត់តាមទំនប់ “វាមានភស្តុតាងតិចតួច បង្ហាញពីការប្រែប្រួលគុណភាពទឹកនៅផ្នែកខាងក្រោមទន្លេ”។ របាយការណ៍បន្ដទៀតថា នៅផ្នែកខាងក្រោមនៃគម្រោងសាយាប៉ូរី ក្នុងប្រទេសឡាវ ក្រុមអ្នកតាមដាន ក៏បានប្រទះឃើញការប្រែប្រួលកម្រិតទឹកប្រចាំថ្ងៃ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ បញ្ហានេះ មិនបានកើតមាននៅផ្នែកខាងក្រោមនៃទំនប់ដនសាហុងទេ។ ក្រុមអ្នកតាមដាន ក៏បានសង្កេតឃើញលំនាំដែលបានចាប់ផ្តើមកើតមានកាលពីឆ្នាំ ២០១៨ នោះគឺការធ្លាក់ចុះនៃបណ្តុំកករ និងការផ្ទុកនូវកំណកកករ ដែលនាំមកនូវអាហារូបត្ថម្ភចិញ្ចឹម និងធ្វើឱ្យច្រាំងទន្លេមានលំនឹង។ ប៉ុន្តែ ការថមថយចុះនេះ “អាចនឹងបណ្តាលមកពីការបង្ខាំងឬការកកស្ទះនៃកំណកកករ តាមតំបន់គម្រោងវារីអគ្គិសនីតាមដៃទន្លមេ និងទន្លេមេគង្គ”។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ក្រុមតាមដាន ក៏បានសង្កេតឃើញពីការប្រែប្រួលខ្លះៗលើភាពចម្រុះនៃមច្ឆានៅផ្នែកខាងលើទំនប់សាយាប៉ូរី ដោយវាមានកម្រិតថេរចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧ ដល់២០១៩ និងការធ្លាក់ចុះក្នុងឆ្នាំ២០២០។ នៅផ្នែកខាងក្រោមនៃអាងស្តុក ភាពចម្រុះនេះ នៅតែមានកម្រិតខ្ពស់។ ផ្ទុយមកវិញ ផលចាប់ ហាក់ដូចជាមានកម្រិតថេរ ដែលគេបានរាយការណ៍ថាកើនឡើងនៅឆ្នាំ២០១៧ធ្លាក់ចុះនៅឆ្នាំ២០១៨ និង២០១៩ ហើយកើនឡើងវិញនៅឆ្នាំ២០២០។ នៅជុំវិញទំនប់ដនសាហុងវិញ ក្រុមអ្នកតាមដានបានប្រទះឃើញទិន្នន័យគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយនោះគឺ ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ទិន្នផលចាប់នៅភាគខាងជើងប្រទេសកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះ ប៉ុន្តែវាបានកើនឡើងខ្លាំងនៅផ្នែកខាងក្រោមនៃទំនប់ទៅវិញ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លទ្ធផលទាំងនេះ បានមកពីវដ្តតាមដានមួយប៉ុណ្ណោះ។ ក្រុមអ្នកសង្កេតJEM ស្នើឱ្យធ្វើការតាមដានពីរទៅបីឆ្នាំបន្ថែមទៀត ដើម្បីទាញឱ្យបាននូវ “ការសន្និដ្ឋានដ៏មុតមុំាមួយ” ពីផលប៉ះពាល់នៃការអភិវឌ្ឍទំនប់វារីអគ្គិសនី និងសម្ពាធនានាបង្កើតឡើងដោយសកម្មភាពមនុស្ស។ លោកបណ្ឌិត អានុល័ក ខិធិឃួន នាយកប្រតិបត្តិនៃលេខាធិការដ្ឋាន MRC បានថ្លែងថា “យើងត្រូវដឹងពីកម្រិតនៃបញ្ហាប្រឈមរបស់យើង និងធ្វើការកំណត់ពីវិធីសាស្ត្រដែលមានប្រសិទ្ធភាពបំផុត ដើម្បីវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់នេះ។ ខណៈដែលរបាយការណ៍នេះ បង្ហាញពីផលប៉ះពាល់ខ្លះៗនៃទំនប់វារីអគ្គិសនី វាលឿនពេកក្នុងការវាយតម្លៃថា រាល់ផលប៉ះពាល់ទាំងអស់សុទ្ធតែបណ្តាលមកពីទំនប់។ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងការអភិវឌ្ឍផ្សេងទៀត ក៏អាចជាកត្តាផងដែរ”។ បើរបាយការណ៍តាមដានបរិស្ថានរួមនេះ ជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធំមួយរបស់ MRC ដែលតំណាងឱ្យបណ្តាប្រទេសជាសមាជិក រួមមានកម្ពុជា ឡាវ ថៃ និងវៀតណាម ដើម្បីសំដៅបង្កើតឱ្យមានតុល្យភាពមួយ រវាងអត្ថប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមនិងផលប៉ះពាល់ពីទំនប់វារីអគ្គិសនី មិនត្រឹមតែលើបរិស្ថានប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងលើក្រុមគ្រួសារនេសាទ និងកសិកររាប់លាន ដែលពឹងអាស្រ័យលើទន្លេមេគង្គសម្រាប់ការចិញ្ចឹមជីវិត។ សម្រាប់ គម្រោងសាកល្បងJEM នេះ ក្រុមអ្នកតាមដាន បានធ្វើការសាកល្បងពិធីការរបស់គេរយៈពេលប្រមាណមួយឆ្នាំ បន្ទាប់ពីការពន្យាពេលយ៉ាងយូរ បង្កដោយការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩។ របាយការណ៍នេះ នឹងក្លាយជាមូលដ្ឋានគ្រឹះមួយសម្រាប់សកម្មភាពនានា ទាំងផ្នែកគោលនយោបាយ និងតាមដាននាពេលអនាគត។ ដូចដែលរបាយការណ៍ផ្ទាល់បានបញ្ជាក់ របបគំហើញទាំងនេះ អាចជាជំនួយដល់ការ“រៀបចំប្លង់ និងទីតាំងគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីនាពេលខាងមុខ ការព្យាករណ៍ពីការប្រែប្រួលនានា ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រតិបត្តិការគម្រោង និងការអភិវឌ្ឍ ការប្រើប្រាស់ និងការវាយតម្លៃនៃយន្តការគ្រប់គ្រង និងកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់”។ លើសពីនេះ វាអាចផ្តល់ជា “មូលដ្ឋានមួយសម្រាប់កិច្ចពិភាក្សាបែបស្ថាបនា រវាងសហគមន៍តាមដងទន្លេ និងសមាជិករបស់MRC”។ ក្នុងរបាយការណ៍ក៏បានលើកឡើងដែរថា ក្នុងចំណោមអនុសាសន៍ជាច្រើនផ្តល់ទៅឱ្យ MRC ប្រទេសជាសមាជិក និងប្រតិបត្តិករទំនប់វារីអគ្គិសនី របាយការណ៍នេះ ស្នើថា ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់លើជលសាស្ត្រ កំណកកករ និងជលផល ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ខាងលើ គប្បីដាក់ស្នើជារួមនូវ“គោលដៅ ឬកំហិតនានាលើអត្រានៃបម្រែបម្រួលកម្រិតទឹក ក្នុងទន្លេមេនៃទន្លេមេគង្គ, ប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងរួមសម្រាប់ការជូនដំណឹង, ប្រតិបត្តិរួមគ្នានូវច្រកទ្វារកម្រិតទាបសម្រាប់ចរាចរកំណកកករ, ហើយក្នុងករណីទំនប់ដនសាហុង ធ្វើឱ្យច្រកចូលសម្រាប់ច្រកចរាចរត្រីកាន់តែជ្រៅ និងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវច្រកប្រឡាយទាំងនេះ។ បើតាម MRC សម្រាប់គម្រោងនាពេលអនាគត របាយការណ៍ក៏បានអំពាវនាវឱ្យមាន “ការតាមដានទឹកជាប្រព័ន្ធ ក្នុងអំឡុងពេលនៃគ្រប់ដំណាក់កាលសាងសង់ និងប្រតិបត្តិការទាំងអស់ ដើម្បីចាត់វិធានសមស្រប ក្នុងករណីស្ថានភាពគុណភាពទឹកមិនល្អកើតឡើង”។ ក្នុងឱកាសនោះ MRC ក៏កំពុងនឹងជជែកពិភាក្សាពីរបៀបដាក់បញ្ចូលការតាមដាន JEM នៅក្នុងបណ្តាញស្នូលថ្មីសម្រាប់ការតាមដានទន្លេ ធានាឲ្យមានការតាមដានរយៈពេលយូរ ការធ្វើរបាយការណ៍ និងការគ្រប់គ្រងបែបបន្សុំា ដែលចាំបាច់ក្នុងការថែរក្សាការពារទន្លេមេគង្គនេះ៕សម្រួលដោយ ទៀង បុណ្ណរី
